���Ҵ�ý

Cyhoeddwyd y darn meddwl hwn, a ysgrifennwyd gan yr Athro Bettina E. Schmidt, Athro mewn Astudio Crefyddau ac Anthropoleg Crefydd ym Mhrifysgol Cymru Y Drindod Dewi Sant (PCYDDS), yn wreiddiol ym mhapur newydd yr Eidal yn ystod y  a gynhaliwyd rhwng 10 a 12 Mehefin ar Ynys San Giorgio Maggiore yn Fenis.

Mae’r erthygl yn seiliedig ar draethawd academaidd a gyhoeddwyd gyntaf yn Revista Sociedade e Estado (Brasil, 2024) ac fe’i hailgyhoeddir  yma yn rhan o ymrwymiad parhaus PCYDDS i archwilio croestoriadau crefydd, ysbrydolrwydd a llesiant. Mae’r ymchwil dan sylw wedi’i wreiddio yng ngwaith Canolfan Ymchwil Profiad Crefyddol Alister Hardy, sydd wedi’i lleoli yn PCYDDS, ac mae’n adlewyrchu darpariaeth academaidd nodedig y brifysgol mewn .

Yn 2020, daeth y byd i stop. Mewn ymateb i ledaeniad cyflym a brawychus COVID-19 ar draws y byd, caeodd llywodraethau ffiniau, ysgolion, swyddfeydd a siopau, gan orfodi cyfnodau clo sydyn ar ddinasyddion. Gofynnwyd i gymunedau crefyddol hefyd gau eu drysau, gan adael llawer o gredinwyr wedi eu hynysu’n gymdeithasol ac yn cael eu gorfodi i ymdopi ar eu pennau eu hunain. 

Mae ymchwil wedi tynnu sylw ers tro at effaith gadarnhaol cymryd rhan mewn cymunedau crefyddol ar iechyd meddwl a llesiant. Fodd bynnag, pan gaeodd y drysau ac y cyfyngwyd ar gynulliadau personol, andwywyd yr ymdeimlad o gymuned a chefnogaeth bersonol. Ymddangosai fod trosglwyddo defodau crefyddol ar-lein yn lleihau ansawdd y profiad o’i gymharu ag effaith bod gyda’ch gilydd yn yr un lle ffisegol. Er bod y cyfnod clo wedi helpu i achub bywydau a lleddfu rhywfaint o’r pwysau ar systemau gofal iechyd, wrth i ymchwil feddygol ganolbwyntio ar ddatblygu brechlynnau yn erbyn y feirws, nid oedd hyn heb gost - sef, ynysu cymdeithasol ac unigrwydd.

Yn ystod cyfnod cyntaf y pandemig, ymatebodd un o newyddiadurwyr y BBC yn ddilornus i gyfwelydd a honnodd ei fod wedi cael profiad crefyddol tra roedd yn yr ysbyty gyda COVID-19. Sbardunodd hyn y syniad am ymchwil i’r profiadau “anghyffredin” a gafodd pobl, gan gynnwys canfyddiadau neu deimladau - gweledol, clywedol neu gorfforol - sy’n wahanol i ganfyddiadau arferol pob dydd. Weithiau diystyrir y profiadau hyn yn ffrwyth dychymyg byw, camweithrediadau’r ymennydd, neu sgil effeithiau sylweddau. Yn aml, ni all hyd yn oed y rhai sydd wedi cael profiadau o’r fath eu hegluro. 

Er bod y profiadau hyn wedi eu nodi trwy gydol hanes ac ar draws diwylliannau a chrefyddau ledled y byd, mae rhyw gyndynrwydd yn parhau i ysgrifennu neu sôn amdanyn nhw mewn cylchoedd academaidd.

Cynhaliwyd yr ymchwil gan y Ganolfan Ymchwil Profiad Crefyddol ym Mhrifysgol Cymru Y Drindod Dewi Sant (PCYDDS), mewn cydweithrediad â’r Ganolfan Meddwl a Diwylliant yn Boston, Massachusetts. Lluniwyd holiadur dienw gyda’r nod o gasglu adroddiadau naratif o brofiadau crefyddol, ysbrydol neu anarferol fel arall a ddigwyddodd yn ystod y pandemig. Anogwyd cyfranogwyr i ddisgrifio eu profiadau ysbrydol mor fanwl ag yr oeddent yn teimlo’n gyfforddus i’w rhannu.

Gofynnodd yr holiadur hefyd sut roedd y profiad wedi dylanwadu ar eu safbwyntiau, ymddygiad, perthynas â theulu a ffrindiau, cynlluniau i’r dyfodol, a’u cysylltiad â chymuned ysbrydol neu grefyddol, os oedd ganddyn nhw un.

Fe wnaethom hefyd gynnwys cyfres o gwestiynau o stocrestrau ffenomenolegol ac eitemau sy’n asesu effaith y profiadau hyn ar eu bywydau a’u bywydau. Dosbarthwyd yr arolwg ar-lein trwy bostiadau ar y cyfryngau cymdeithasol a derbyniodd ymatebion o bob cwr o’r byd, gan gynnwys Nigeria, Wcráin, Pacistan, Awstralia, yr Unol Daleithiau, Nicaragua, y DU, a’r Ffindir.

Yn dilyn cyflwyniadau cychwynnol yr ymchwil hon, cysylltodd rhagor o bobl â ni yn mynegi awydd i gyfrannu at yr astudiaeth barhaus trwy rannu eu profiadau. Ysgrifennodd un, er enghraifft, atom:
“Yn ystod y cyfnod clo, pan oeddwn i wedi fy ynysu yn **** Park, ces i brofiad mor ddwys a’r unig enw y galla i ei roi arno yw ei fod yn orfoledd dwyfol. Roedd sŵn y byd wedi peidio. Roedd y sŵn yn fy mhen i hefyd wedi peidio. Dim ond bod oeddwn i. […] Roeddwn i’n teimlo fy mod i mewn cyflwr o ymwybyddiaeth bur, heb ei hidlo. Parhaodd y tro cyntaf ychydig oriau, ac roeddwn i am ei brofi eto. Felly fe wnes i barhau i fyfyrio, cerdded. Digwyddodd dro ar ôl tro. Digwyddodd rhywbeth dwfn.”

Datgelodd ein hymchwil amrywiaeth o brofiadau, yn amrywio o deimladau o hapusrwydd dwyfol i ddicter, mewn ymateb i’r bygythiad o salwch, ofn marwolaeth, cyfyngiadau’r cyfnod clo, ac ynysu cymdeithasol. Roedd rhai’n gysylltiedig â chynnwys crefyddol penodol, dwyster cyffredinol oedd nodwedd eraill - roedd pob un yn cynnwys prosesau creu ystyr a helpodd i lunio eu dealltwriaeth o’r hyn yr oedden nhw wedi mynd drwyddo.

Yn absenoldeb cymuned ysbrydol lle gallai rhywun deimlo’n ddigon diogel i rannu eu profiad a dechrau proses o greu ystyr ac integreiddio, mae pobl weithiau’n wynebu’r profiadau hyn ar eu pennau eu hunain. Mae gan gymdeithasegwyr ac anthropolegwyr draddodiad hir o ddadansoddi bydolwg. Trwy gyfarfyddiadau ethnograffig â gwahanol ddiwylliannau, maent wedi casglu cyfrifon o ryngweithio â ffenomenau sy’n mynd y tu hwnt i’r cysyniad materolaidd a biofeddygol o gyrff dynol a realiti ffisegol a fabwysiadwyd, fel arfer, yn y byd academaidd. Eto mae ysgolheigion yn rhwym i ddilyn gwrthrychedd rhesymol. Mae hyn yn gwneud profiadau crefyddol neu emosiynau yn llai aml yn bynciau dadansoddiad cymdeithasegol. Fodd bynnag, mae’r petruster hwn - er ei fod yn ddilys - weithiau wedi atal ysgolheigion rhag archwilio un o ddimensiynau hanfodol crefydd. Mewn gwirionedd, dylem gydnabod realiti cymdeithasol a seicolegol profiad crefyddol heb roi heibio gwestiynau a phryderon am ddilysrwydd empirig. Am y rheswm hwn, mae nifer cynyddol o gymdeithasegwyr ac anthropolegwyr yn tynnu sylw at natur ethnoganolog yr ymagwedd ôl-Oleuedigaeth at reswm a rhesymoldeb.

Yr Athro Bettina E. Schmidt

Gwybodaeth Bellach

Arwel Lloyd

Prif Swyddog Cyfathrebu a Chysylltiadau Cyhoeddus     
Cyfathrebu Corfforaethol a Chysylltiadau Cyhoeddus     
E-bost: arwel.lloyd@pcydds.ac.uk  
���ô��:&�Բ�����;07384&�Բ�����;467076